KOAH NEDİR VE KOAH’TAN KORUNMANIN 7 YOLU
KOAH NEDİR? NELER KOAH’A NEDEN OLUYOR?
YAZIMDA EN ÇOK BİLİNEN VE MERAK EDİLEN HASTALIKLARDAN BİRİSİ OLAN KOAH’TAN (KRONİK OBSTRUKTİF AKCİĞER HASTALIĞI) BAHSEDECEĞİM. ÖNCELİKLE İSMİNDEN BAŞLAYALIM. KRONİK, YANİ ANİDEN DEĞİL ZAMAN İÇERİSİNDE ORTAYA ÇIKAN BİR HASTALIKTIR. BU SEBEPLE FARKEDİLMESİ GÜÇ OLABİLMEKTEDİR. YAŞLILIKLA, SPOR YAPMAMAKLA, KİLO ALMAYLA YA DA SİGARA İÇİMİNİN DOĞAL (?) SONUCU OLARAK ÇIKAN SEMPTOMLARLA KARIŞMAKTADIR. KİŞİ BU SEBEPLE TANIDA GECİKME YAŞAYARAK PROBLEM CİDDİLEŞTİKTEN SONRA TANI ALABİLİYOR. BAZEN DE GEÇİRİLEN BİR ENFEKSİYON YA DA AMELİYAT SONRASI SEMPTOMLARIN BELİRGİNLEŞMESİYLE FARKINA VARILIYOR. OBSTRUKTİF KELİMESİ İSE TIKAYICI ANLAMINA GELEN BU SÖZCÜK, KOAH’TA KENDİSİNİ BRONŞ VE/VEYA ALVEOL HASARI OLARAK KENDİSİNİ GÖSTERMEKTEDİR. NEFES VERMEDE GÜÇLÜK, AKCİĞER İÇERİSİNDE HAVA HAPSİYLE KENDİSİNİ GÖSTERİR. HER NE KADAR AKCİĞER HASTALIĞI OLARAK İSİMLENDİRİLSE DE KOAH’IN DİĞER ORGANLAR VE SİSTEMLER ÜZERİNE DE OLUMSUZ ETKİLERİ VARDIR. SİSTEMATİK BİR HASTALIK OLARAK DÜŞÜNMEK GEREKİR.
ÇOĞUNLUKLA EN BÜYÜK RİSK FAKTÖRÜ OLAN SİGARA İÇİMİYLE İLİŞKİLENDİRİLEN KOAH’A, DUMAN MARUZİYETİ, (NARGİLE, PURO GİBİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ, MANGAL, SOBA DUMANI) SIK GEÇİRİLEN ENFEKSİYONLAR, HAVA KİRLİLİĞİ GİBİ ETKENLER DE KOAH’A SEBEP OLABİLMEKTEDİR.
BELİRTİLERİ NELERDİR VE TANISI NASIL KONULUR?
PEKİ SİZDE KOAH VAR MIDIR? KOAH’TAN ŞÜPHELENDİRECEK DURUMLAR NELERDİR? KOAH’I TEŞHİS EDERKEN NELERE BAKILIYOR? BİRAZ DA BUNLARA DEĞİNEYİM. ÖNCELİKLE RİSK FAKTÖRLERİNE SAHİPSENİZ (KALABALIK EVDE YAŞAMAK, KOAH’A SEBEP OLAN ETKENLERE MARUZ KALMAK, KAN BAĞI BULUNAN AKRABALARDA KOAH OLMASI) VE ESKİDEN YAPABİLDİĞİNİZ EFOR GEREKTİREN AKTİVİTELERDE ZORLANMA, YAPAMAMA DURUMU VARSA BUNU ANORMAL DEĞERLENDİRMEK GEREKİR. ÖZELLİKLE 3 KAT MERDİVENİ ÇIKAMAMAK, YOKUŞ YUKARI YÜRÜMEKTE DE GÜÇLÜK GİBİ SEMPTOMLARI CİDDİYE ALMAK GEREKİR. DOKTORA DANIŞMANIZ, ERKEN ÖNLEM ALARAK HASTALIĞIN İLERLEMESİNİ ENGELLEMENİZ AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİDİR. DOKTORUNUZ ŞİKAYETLERİNİZİ DİNLEYEREK, DURUMUNUZA GÖRE AKCİĞER GRAFİSİ, BİLGİSYARLI TOMOGRAFİ GİBİ GÖRÜNTÜLEMELER; SOLUNUM FONKSİYON TESTİ, 6DK YÜRÜME TESTİ, DİFFİZYON SOLUNUM TESTİ, PLETİSMOGRAFİ GİBİ AKCİĞER VE EFOR KAPASİTELERİNİZİ ÖLÇEN TESTLER; HATTA BRONKOSPİK GÖRÜNTÜLEMELER İSTEYEREK TANIYI VE TEDAVİYİ BELİRLEYECEKTİR.
TEDAVİDE DAHA ÇOK İLAÇLARDAN VE REAHABİLİTASYONDAN YARARLANILMAKTADIR. DAHA NADİR OLARAK DA CERRAHİYE BAŞVURULMAKTADIR. ANCAK TEDAVİLERİN AYRINTILARINA BAŞKA YAZIMDA DEĞİNECEĞİM.
KOAH’TAN KORUNMAIN 7 YOLU
1.SİGARADAN UZAK DURMAK
ÖZELLİKLE SİGARA İÇİMİ KOAH’IN BAŞLICA NEDENİDİR. EN YAYGIN SEBEBİDİR. GENETİK YATKINLIĞI OLAN KİŞİLERİN SİGARA İÇMESİ, AKCİĞERLERİNİN ERKEN YAŞLANMASINA SEBEP OLUR. ÖRNEĞİN 40 YAŞINDAYKEN 90 YAŞINDAKİ BİR KİŞİNİN AKCİĞERLERİNE SAHİPMİŞÇESİNE SOLUNUMUMUZ BOZULUR. BU BOZULMA SADECE AKCİĞERLERLE DE SINIRLI KALMAYARAK DOLAŞIM SİSTEMİ, KAS VE İSKELET SİSTEMİ GİBİ DİĞER SİTEMLERE DE ZARAR VERMEKTEDİR. BU SEBEPLE SİGARA VE DİĞER TÜTÜN MAMÜLLERİNDEN UZAK DURULMASI HAYATİ ÖNEM ARZ ETMEKTEDİR.
2.KİŞİSEL HİJYEN VE ENFEKSİYONLARDAN KORUNMA
AKCİĞER ENFEKSİYONLARI BRONŞLAR, HAVA KESECİKLERİ VE AKCİĞER ZARI ÜZERİNDE OLUMSUZ ETKİLERİ OLABİLMEKTEDİR. ÖZELLİKLE SIK GEÇİRİLEN VE DOĞRU TEDAVİ EDİLMEYEN ENFEKSİYONLAR AKCİĞERLERDE HASAR VEREBİLİYOR. BU HASARLAR İSE KOAH OLUŞMASINA ZEMİN HAZIRLIYOR. HEM KENDİ HİJYENİMİZE HEM DE YAŞADIĞIMIZ ORTAMIN HİJYENİNE DİKKAT ETMEMİZ ENFEKSİYONLA MÜCADELE İÇİN EN ÖNEMLİ ADIMDIR. EL YIKAMAYA ÖZEN GÖSTERİLMELİDİR. AYRICA KOAH OLAN KİŞİLERİN ENFEKSİYONLA BİRLİKTE ALEVLENME DİYE ADLANDIRILAN HASTALIĞININ ŞİDDETLENMESİ DURUMUNDAN KORUNMAK İÇİN DE BUNLARA DİKKAT ETMEK GEREKİR. GRİP VE ZATÜRRE AŞILARINI YAPTIRMALARI FAYDALIDIR.
3.ALERJİYLE MÜCADELE
ALERJENLER ÖZELLİKLE ASTIMLA BİRLİKTE SEYREDEN KOAH’TA DURUMUN KÖTÜLEŞMESİNE SEBEP OLUR. ÖZELLİKLE ASTIM HASTALARININ SİGARADAN VE PASİF İÇİCİLİKTEN KENDİLERİNİ KORUMALARI GEREKİR. ÇÜNKÜ HER NE KADAR İKİ HASTALIK BİRBİRİNDEN FARKLI OLSA DA ASTIM HASTALARI DUMANA MARUZ KALMALARI HALİNDE KOAH DA OLABİLİRLER.
4.DUMAN MARUZİYETİNDEN KAÇINMA, TEMİZ HAVADAN FAYDALANMA
KOAH HER NE KADAR SİGARA İLE ANILSA DA ODUN SOBASI, KÖMÜRLE YA DA ODUN ATEŞİNDE PİŞİRİLEN YEMEKLER, İÇ ORTAMIN HAVASININ KÖTÜLEŞMESİNE VE BUNUN SOLUNMASIYLA DA KOAH’A SEBEP OLABİLİR. EGZOZ DUMANIN YOĞUN OLDUĞU, SANAYİLEŞMENİN VE SANTRALLERİN YOĞUN OLDUĞU BÖLGELERDE DIŞ ORTAMIN HAVASININ KÖTÜ OLMASI DA KOAH GÖRÜLME SIKLIĞINI ARTTIRIYOR. MAALESEF ÜLKEMİZDE HALEN HAVA KALİTESİNİN ÖLÇÜMLERİ YETERSİZDİR. ANCAK EDİNİLEN BİLGİLER DE ÇOK İÇ AÇICI DEĞİLDİR. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜNÜN ÖNERDİĞİ HAVA KALİTESİNİN ÇOK UZAĞINDAYIZ. OLABİLDİĞİNCE ÇEVRE DOSTU YAKITLARIN KULLANILMASI, MÜMKÜN OLDUĞUNCA BİSİKLET GİBİ DOĞA DOSTU ARAÇLARIN KULLANILMASI HAVAMIZI KORUMAK İÇİN ÖNEMLİDİR. ANCAK EVİMİZE ALACAĞIMIZ HAVA TEMİZLEME CİHAZLARI İSE KİŞİSEL OLARAK İÇ ORTAM HAVAMIZI KORUMAK İÇİN TEKNOLOJİNİN GETİRDİĞİ BİR ÇÖZÜM OLABİLİR.
5.MESLEKSEL MARUZİYETLER (PARTİKÜL MARUZİYETİ)
MADEN VE METAL İŞÇİLİĞİ, ODUN, KAĞIT İMALATINDA ÇALIŞANLARDA; ÇİMENTO, TAHIL VE TEKSTİL İŞÇİLİĞİNDE, ULAŞIM SEKTÖRÜNDE ÇALIŞANLARDA İŞ YERİ ORTAMINDA ORGANİK-İNORGANİK TOZ, DUMAN VE GAZLARA MARUZ KALMA SONUCUNDA KOAH GELİŞEBİLMEKTEDİR. BU İŞ KOLLARINDA ÇALIŞAN KİŞİLER SİGARA DA İÇİYORLARSA HASTALIK GELİŞME RİSKİ ARTMAKTADIR. AYRICA İŞ YERİ GÜVENLİK KURALLARINA DA(MASKE KULLANIMI, MOLALARIN SIKLIĞI GİBİ) UYMALARI GEREKİR.
6.YETERLİ VE DOĞRU DİYET, BAĞIŞIKLIĞIN GÜÇLENDİRİLMESİ
UZUN SÜRELI AKCİĞER-SOLUNUM HASTALIĞI OLAN KİŞİLERDE KİLO VE BESLENME ÖNEMLİ KONULARDAN BİRİDİR. NEFES DARLIĞI VE YETERSİZLİĞİ DENGELİ BESLENMENİZİ ENGELLEYEBİLİR. YİYECEKLERİN MİKTARI, TİPİ VE YEMEK ZAMANLAMASI NEFES DARLIĞININ ARTMASINA NEDEN OLABİLİR.
A, C, E VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ, OMEGA 3 VE YARARLI YAĞ ASİTLERİNDEN FAKİR BESLENME İLE ALKOL KULLANIMI KOAH GELİŞİMİNDE ROL OYNAYABİLMEKTEDIR.
SAĞLIKLI BESLENMEK İÇİN 4 GRUP BESİNİN DENGELİ TÜKETİLMESİ GEREKİR. PROTEİNLER: HER GÜN ALINMASI GEREKLİDİR. ET, BALIK, YUMURTA, PEYNİR, SÜT VE BAKLAGİLLERDE BOL BULUNUR. GÜNDE EN AZ İKİ ÖĞÜN ALINMASI ÖNERİLMEKTEDİR. KARBONHİDRATLAR: ÖZELLİKLE KOAH’LI OLGULARDA FAZLA ALINMASI ÖNERİLMEZ. YAĞLAR: ENERJİ BAKIMINDAN ÇOK ZENGİNDİR. KALORİ KONTROLÜ GEREKİYORSA MUTLAKA DİYETİSYEN İLE GÖRÜŞÜLMELİDİR. MEYVE VE SEBZELER: VÜCUT İÇİN GEREKLİ OLAN VİTAMİN VE MİNERALLERİ SAĞLARLAR. GÜNDE TOPLAM 4 PORSİYON (MEYVE VEYA SEBZE) ALINMASI ÖNERİLMEKTEDİR. “BU DÖRT GRUP YİYECEKTEN UYGUN MİKTARLARDA SEÇİLMESİ” ÖNERİLMEKTEDİR. GÜNLÜK ALMANIZ GEREKEN GIDALARI 3 ÖĞÜN YERINE 6 ÖĞÜNE BÖLEREK ALIN. AZ AZ, SIK SIK YEDİĞİNİZ TAKDİRDE ŞİŞKİNLİK VE NEFES DARLIĞI HİSSİNİZ AZALACAKTIR. YETERLİ MİKTARDA SIVI ALINMASI UNUTULMAMALIDIR. EĞER İSTEMEDEN KİLO VERİYORSANIZ, YÜKSEK PROTEİN VE KALORİLİ DİYET DENEYİN. UYGUN BESLENME DESTEĞİ İÇİN DİYETİSYEN İLE GÖRÜŞÜLMELİDİR.
DÜZENLİ VE DOĞRU EGZERSİZLER İLE SPORUN SOLUNUM SİSTEMİ, DOLAŞIM SİSTEMİ VE KAS İSKELET SİSTEMİ BAŞTA OLMAK ÜZERE NEREDEYSE TÜM SİSTEMLERİMİZ ÜZERİNDE OLUMLU ETKİLERİ BULUNMAKTADIR. KOAH AKCİĞERLERİ ERKEN YAŞLANDIRAN BİR HASTALIKKEN, EGZERSİZ İSE AKCİĞERLERİ GENÇLEŞTİRMEYE YARDIMCI OLUR. KOAH’TA EN ÇOK ETKİLENEN SİSTEMLERİ GÜÇLENDİREREK KOAH’TAN SAKINMAMIZ VE KOAH’I GECİKTİRMEMİZ MÜMKÜN. ÖZELLİKLE HAREKETSİZLİKTEN KAÇINMAMIZ, TEK TİP EGZERSİZ YERİNE (AĞIRLIK KALDIRMA GİBİ) FARKLI EGZERSİZLERE YER VERMELİYİZ. EGZERSİZ PROGRAMIMIZ MUHAKKAK AEROBİK EGZERSİZLERİ, KÜLTÜR FİZİK HAREKETLERİ DİYE BİLİNEN ISINMA EGZERSİZLERİ, KAS KUVVETLENDİRME VE SOLUNUM EGZERSİZLERİNİ İÇERMELİDİR. BU GRUPLARDAN BİRİSİNE ÖNEM VEREREK DİĞERLERİ İHMAL EDİLMEMELİDİR. ZOR GELEN EGZERSİZLER HAFİFLETİLMELİ, KİŞİYE DAHA UYGUN EGZERSİZLER SEÇİLMELİDİR. UNUTMAYINIZ Kİ HER KİŞİNİN FARKLI BİR PSİKOLOJİSİ, GENETİĞİ, FİZİKSEL DURUMU VARDIR. EGZERSİZLER DE SİZE UYGUN OLARAK SEÇİLMELİDİR. ESKİ YAZILARIMIN BAZILARINDA BENİM DE YAPTIĞIM GİBİ BAZI KILAVUZ EGZERSİZLER BULABİLİRSİNİZ. ANCAK BUNLARIN SİZE UYGUN OLMADIĞINI YA DA BUNLARI YAPARAK BİR RAHATSIZLIK VE UYGUNSUZLUK HİSSEDİYORSANIZ LÜTFEN UZMANLARA DANIŞMAKTAN ÇEKİNMEYİN. EGZERSİZ VE SPORUN VAKİT KAYBI DEĞİL TAM TERSİNE BİZLERE UZUN VE SAĞLIKLI BİR HAYATIN KAPISINI AÇABİLECEĞİNİ UNUTMAMAK GEREKİR. BU BİLİNÇLE GÜNÜMÜZÜN BİR BÖLÜMÜNÜ DE YEMEK, İÇMEK, UYUMAK, EĞLENMEK GİBİ İHTİYAÇLARIMIZA OLDUĞU KADAR EGZERSİZLERİMİZE DE AYIRALIM. SAĞLIKLA KALALIM.
Yorumlar
Yorum Gönder